Η ιστορία των ηλεκτρικών οργάνων

Το άρθρο αυτό θα ασχοληθεί με το πείραμα της εισαγωγής ηλεκτρονικών στοιχείων στα μουσικά όργανα.

Σχεδόν από πάντα, η ανθρωπότητα είχε εφεύρει τρόπους να "ακολουθεί" τη μουσική και τον ρυθμό, έννοιες που παρατήρησε και υιοθέτησε από την ίδια τη φύση. Η προσπάθεια αυτή είναι τόσο παλιά, ώστε δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια πότε άρχισε. Από το χτύπημα πετρών,  τα αυτοσχέδια τύμπανα από δέρματα ζώων και  τους αρχαίους χορούς των φυλών, προήλθε μια ανάπτυξη στο χώρο, μέσα από τις πιο εξελιγμένες κοινωνίες. Σε περιοχές όπως της Μεσοποταμίας(Σουμέριοι, Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, Ακκάδες)  της Ελλάδας ή της Αιγύπτου, πραγματοποιήθηκαν τεράστια άλματα στην μουσική αναζήτηση αλλά και στην τεχνολογία των μουσικών οργάνων. Στη Μεσοποταμία, υπάρχουν καταγραφές της ιστορίας ότι το αρχαίο όργανο Oud(σ.σ. ελληνικά "ούτι", αγγλικά "lute") υπήρξε από το 5000 π.Χ. ενώ, σύμφωνά με τον Πέρση φιλόσοφο και επιστήμονα Al Farabi, εφευρέθηκε από το Λάμεχ, εγγονό του Αδάμ. Η σημασία που δόθηκε στην μουσική από τους Έλληνες φαίνεται από τους αρχαιότατους ύμνους και επικλήσεις στους Θεούς, τους τραγουδιστούς  Μύθους και τις πολλές Θεότητες που είχαν για τη μουσική. Ο Ορφέας και η λύρα του, ο Αμφίονας που με το παίξιμό του γοήτευε τις πέτρες να χτιστούν μόνες τους στη Θήβα, ο Αρίωνας που με την κιθάρα του κράταγε συντροφιά στα δελφίνια, και ο Θεός της μουσικής Απόλλωνα(αλλού Φοίβος) ο επονομαζόμενος κιθαρωδός, είναι λίγα από τα παραδείγματα που επιβεβαιώνουν την αγάπη της ελληνικής κουλτούρας για τη μουσική. Όργανα όπως η λύρα, η κιθάρα, η φόρμιξ ή η άρπα(έγχορδα), αυλός, σύριγγες(πνευστά) και τύμπανα, κύμβαλα(κρουστά) χρονολογούνται από πολύ παλιά, καθώς πολλά από αυτά(σύμφωνα με το μύθο) τα είχαν δημιουργήσει οι Θεοί. Στην Αίγυπτο, η Θεά Άθωρ(οι Έλληνες την ταύτιζαν με την Αφροδίτη) επινόησε τη μουσική ενώ ο Όσιρις τη χρησιμοποίησε για να εκπολιτίσει τον κόσμο. Μέσα από αυτούς τους αρχαίους πολιτισμούς, η εξανθρωπισμένη μουσική άνθισε, εξελίχθηκε και εξαπλώθηκε. 

         

Η τεχνολογία των οργάνων τελειοποιήθηκε σε πολλoύς και διάφορους τομείς(τεχνικά υλικά αλλά και θεωρητικά), ενώ επίσης έγιναν μείξεις πολιτισμών και τεχνών, εκτινάσσοντας την ανθρώπινη γνώση πάνω στη μουσική. 

Η βάση

Πολλούς  αιώνες αργότερα, τα όργανα αναβαθμίστηκαν, περνώντας από στάδια ραγδαίας εξέλιξης του πολιτισμού και των τεχνών όπως η Αναγέννηση. Έφτασαν λοιπόν σε ένα "ταβάνι" από όπου μόνο μια μεγάλη ανακάλυψη θα άλλαζε τα δεδομένα εξέλιξης τους. Αυτή ήρθε τον 1600 μ.Χ,  με την κολοσσιαία ανακάλυψη του ηλεκτρισμού από τον William Gilbert. Αφού τελειοποιήθηκε η μελέτη του, δημιουργήθηκαν ηλεκτρικές συσκευές και αντικείμενα. Ανάμεσα στα αντικείμενα αυτά, ενάμιση αιώνα αργότερα βέβαια, εφευρέθηκαν και τα ηλεκτρικά όργανα. Το 1753, έγινε η αρχή, όταν ο Τσέχος Θεολόγος Vaclav Prokop Divis εφηύρε τον Denis d'or ή αλλιώς χρυσό Διόνυσο, το πρώτο ηλεκτρονικό όργανο στον κόσμο! Είχε ξύλινο κορμό και έμοιαζε με πρόγονο του εκκλησιαστικού οργάνου. Το δεύτερο που ακολούθησε λεγόταν Clavecin electrique το οποίο εφευρέθηκε από τον Jean-Baptiste Thillaie Delaborde, Γάλλο ιερέα. Ήταν ένα δημιούργημα που έπαιζε μόνο του καμπάνες προγραμματισμένο. Ακολούθησαν το Telharmonium(1897), το Theremin(1919) όργανα με δικές τους ιστορίες τα οποία προχώρησαν κι άλλο την εξέλιξη ηλεκτρονικών με οργάνων. Έτσι δημιουργήθηκαν τα πρώτα ηλεκτρονικά πιάνα και keyboards. 

Η κορυφή της ανάπτυξης

Η δεκαετία του 1920, ονομάστηκε ως η κορυφή της Μηχανικής Εποχής και η αυγή της Ηλεκτρικής Εποχής. Το 1922 ξεκίνησαν στο Παρίσι τα πρώτα πειράματα ηχογράφησης και επεξεργασίας φωνητικών από τον Darius Milhaud, τα οποία αποτέλεσαν την αρχή της-τώρα αρκετά εξελιγμένης-φωνητικής επεξεργασίας. Εκείνη τη δεκαετία, έγιναν τα πρώτα ηλεκτρονικά αρμόνια, με πρώτο το Ondes Martenot, ένα όργανο μικρό, το οποίο έπαιζε ήχους που είναι επηρεασμένοι από Ινδική μουσική. Ανάλογο όργανο ήταν και το Trautonium, το οποίο και αυτό εφευρέθηκε εκείνη την εποχή. Τέλος, το 1929, ο Laurens Hammond δημιούργησε εταιρία παραγωγής μουσικών οργάνων με ηλεκτρονικά στοιχεία. Κάπως έτσι δημιούργησε το Hammond organ(γνωστό και ως Novachord), ένα όργανο που μοιάζει πάρα πολύ με πιάνο και θεωρείται το πρώτο synthesizer στον κόσμο.

Αναλογική σύνθεση

30 χρόνια μετά, η αναλογική σύνθεση έκανε την εμφάνιση της. Η RCA(Radio Corporation of America) πραγματοποίησε πειράματα δημιουργώντας συσκευές που συνέθεταν ήχο και μουσική. Το ιστορικό πρώτο synthesizer ονομάστηκε Mark II, το οποίο βρίσκεται σήμερα στo Columbia-Princeton Electronic Music Center στην Νέα Υόρκη. Δημιουργήθηκε από τον Herbert Belar και τον Harry Olson. Βέβαια τα μηχανήματα και synthesizers της εποχής ήταν τεράστια και γι αυτό τοποθετούνταν σε studios. Από το 1970 και μετά, τα synthesizers και τα μηχανήματα παραγωγής μουσικής μίκρυναν σε μέγεθος, απόρροια της εξέλιξης της τεχνολογίας. Γνωστά όργανα της εποχής ήταν το Minimoog, το Polyphony με πολλά και διάφορα μοντέλα να γίνονται ευρέως γνωστά, όπως της Yamaha τα synthesizers CS-50 και CS-60. 

Ψηφιακή σύνθεση

Τα πρώτα ψηφιακά synthesizers δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 1980. Ακαδημαϊκά πειράματα στη σύνθεση ήχου πάνω σε υπολογιστές, έφεραν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ψηφιακών μοντέλων οργάνων και μηχανημάτων. Μια εταιρία που συνέδεσε το όνομα της με τη ψηφιακή εποχή μουσικής είναι η Yamaha. Το DX-7 ήταν ένα synthesizer το οποίο έκανε την αρχή στην παγκόσμια αγορά. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά για διαμορφωμένη-μέσα σε ελεγχόμενο περιβάλλον-σύνθεση. Το συγκεκριμένο άνοιγμα αγοράς από την εταιρία, τους απέφερε εκατομμύρια κέρδη, καθώς πουλήθηκαν πολλά προϊόντα της γιατί από αυτό έγινε γνωστή. Μέσα στην 20ετία που ακολούθησε, πραγματοποιήθηκαν μεγάλα άλματα στη μουσική επεξεργασία. Η μέθοδος sampling, η μουσική επεξεργασμένη από pc(computer music) και τα MIDI ήταν τα βασικότερα που επιτεύχθηκαν. 

Κυρίως, είδαμε την εξέλιξη της μουσικής μέσω του βασικού οργάνου του πιάνου και των synthesizers, γιατί ήταν η βάση πάνω στην οποία εξελίχθηκε η ηλεκτρονική μουσική. Παράλληλα με τα synthesizers, σχεδόν όλα τα μουσικά όργανα υπέστησαν ηλεκτρονική εξέλιξη, πολλά από αυτά δε να έχουν ξεχωριστή και μοναδική ανάπτυξη, όπως η κιθάρα, το μπάσο, και τα κρουστά. Παράλληλα με τα ήδη υπάρχοντα όργανα, δημιουργήθηκαν καινούργια, αποκλειστικά από την ηλεκτρονική άνθιση. Επιπλέον, πολλά εφέ και συσκευές βελτίωσαν τον ήχο και μείωσαν τα ελαττώματα του μουσικού αποτελέσματος(προγράμματα ελέγχου φάσματος ήχου, εξάλειψης θορύβου και πετάλια). Πλέον, σχεδόν κάθε όργανο έχει το αντίστοιχο ηλεκτρονικό του και αν δεν υπάρχει, θα έχει εφευρεθεί κάπως η σύνδεση του με ηλεκτρονική κονσόλα, ώστε να το εκπέμπει σε οποιαδήποτε ένταση γίνεται, βελτιώνοντας την απόδοση του. 

Έτσι λοιπόν, το ηλεκτρονικό στοιχείο συνέβαλε στην εξέλιξη της μουσικής, είχε συμμετοχή στην πολυπλοκότητα της σύνθεσης ενός κομματιού και σε πολλές περιπτώσεις δημιούργησε άνεση και σιγουριά στους καλλιτέχνες, κάνοντας πιο εύκολη τη δουλειά τους. Αυτό όμως είναι η μια αλήθεια. Γιατί ο ηλεκτρισμός είναι μεν ένα μέσο διευκόλυνσης και τελειοποίησης του αποτελέσματος, αλλά δεν βοηθάει απαραίτητα την μουσική δημιουργία. Η χρησιμοποίηση αυτού του προτερήματος, εξαρτάται από τη νοοτροπία και τον χαρακτήρα κάθε καλλιτέχνη. Από τη μια υπάρχουν καλλιτέχνες, οι οποίοι έχοντας πλήρη ελευθερία κινήσεων λόγω της ηλεκτρονικής βοήθειας, εξελίσσονται ακόμη περισσότερο και προσθέτουν περισσότερα στοιχεία στη μουσική τους. Από την άλλη, επειδή ο άνθρωπος εκ φύσεως έχει μάθει να διευκολύνεται, έτσι κι εδώ οι μουσικοί, "αφήνονται" στην ευκολία των μηχανημάτων και δεν εξελίσσονται δημιουργικά. Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι η εισαγωγή του ηλεκτρονικού στοιχείου ήταν μια σπουδαία προσθήκη που εξέλιξε το μουσικό αποτέλεσμα, όμως ο καλλιτέχνης δεν θα πρέπει να επαναπαύεται στην ελευθερία που του παρέχεται και να ψάχνει πάντα τρόπους να εμπλουτίσει τη μουσική του δημιουργία.