Ασυνήθιστα Μουσικά Όργανα-Glass Harmonica

Συνεχίζοντας την αναζήτηση μας προς ασυνήθιστα μουσικά όργανα, θα συναντήσουμε ένα όργανο με ενδιαφέρουσα ιστορία και λειτουργία, τη Glass Harmonica.

Μουσικό όργανο: Glass Harmonica, Bowl Organ
Κλάση: fingerstyle κρυσταλλόφωνο
Ανακαλύφθηκε: 1761
Χώρα: Αγγλία

H Glass Harmonica εφευρέθηκε το 1761 από τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά του 18ου αιώνα και ένας από τους εθνοπατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Glass Harmonica είναι ένα άκρως ενδιαφέρον όργανο, που χρησιμοποιεί τη φυσική υπόσταση του γυαλιού και του νερού, ώστε να παράγει ήχο. Πήρε το όνομα της Από το Γυαλί και την Ελληνικής προέλευσης λέξη της Αρμονίας. Είναι ένα σταθερό μουσικό όργανο (δε χρειάζεται να το μετακινήσεις συγκεκριμένα) που αποτελείται από τη ξύλινη βάση του, ένα πετάλι, μια σειρά από γυάλινα μπολ, τα όποια έχουν τοποθετηθεί στη σειρά.

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εφηύρε τη Glass Harmonica όταν είδε τον Edmund Delaval να παίζει μουσική βρέχοντας τα δάχτυλα του και τρίβοντας ποτήρια κρασιού, στο Cambridge της Αγγλίας. Δούλεψε σκληρά για να το πραγματοποιήσει μαζί με τον Charles James, παρασκευαστή γυάλινων μπολ, στο Λονδίνο.

Πως παίζεται

Η Glass Harmonica χρησιμοποιεί τη μέθοδο της τριβής βρεγμένου δάχτυλου με γυαλί, το οποίο παράγει ήχο. Στην αρχική έκδοση του Φραγκλίνου, αποτελείται από 37 μπολ που έχουν στοιχηθεί οριζόντια ενωμένα με ένα σίδερο που τα διαπερνά. Το σίδερο, στροβιλίζει με τη βοήθεια του πεταλιού το οποίο βρίσκεται κάτω από το όργανο και χειρίζεται με το πόδι. Έτσι κινούνται και τα 37 γυάλινα μπολ, ενώ ο μουσικός έχοντας βρεγμένα τα δάχτυλα του, ακουμπάει απαλά τις άκρες τους, παράγοντας ήχο. Το μυστικό όμως κρύβεται σε αυτό το σημείο. Κάθε μπολ έχει δημιουργηθεί έτσι, ώστε να παράγει διαφορετική νότα! Ανάλογα με το μέγεθος και το πάχος τους, παράγουν μοναδική νότα. Πάνω σε κάθε μπολ, είχαν τοποθετηθεί ειδικές ζάντες με διαφορετικό χρώμα, ώστε να ξεχωρίζουν οι νότες που παίζονταν. Έτσι το μωβ αντιστοιχούσε για τη νότα Σι, το κόκκινο για Ντο, πορτοκαλί για Ρε, κίτρινο για Μι, πράσινο για Φα, μπλε για Σολ, αλλά και άσπρο για κάποιες νότες που είναι ενδιάμεσες τους και δε βρίσκονται στη κλίμακα. Πολλοί μεγάλοι μουσικοί και συνθέτες χρησιμοποίησαν τη Glass Harmonica στις συνθέσεις τους. Μερικοί από αυτούς είναι ο Wolfgang Amadeus Mozart, ο George Frideric Handel, ο Ludwig van Beethoven και ο Richard Strauss, μαζί με παραπάνω από 100 ακόμη συνθέτες.

Πολλοί χρησιμοποίησαν το όργανο, αποδεικνύοντας την εξάπλωση του σε όλο τον κόσμο. Πολλοί αριστοκράτες της εποχής αλλά και μεταγενέστεροι, προτίμησαν να κάνουν μαθήματα μουσικής με αυτό παρά τα καθιερωμένα όργανα του πιάνου, του βιολιού ή της κιθάρας, όπως για παράδειγμα η ίδια η Μαρία Αντουανέτα που πήρε μαθήματα από τη πρώτη μουσικό που έπαιξε ποτέ Glass Harmonica, Marianna Davies. Έργα όπως η μουσική του μπαλέτου Othello, ή του καινούργιου έργου όπερας Written on Skin (πρεμιέρα 2012), δείχνουν την εξάπλωση του οργάνου και σε άλλες τέχνες.

Όπως είδαμε οι χρήσεις της Glass Harmonica έχει πολλές λειτουργίες, ενώ ακούγοντας το μοναδικό ήχο που παράγει σίγουρα μπορούμε να σκεφτούμε ακόμη περισσότερες. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος έκανε αυτό που αρμόζει σε κάθε εφευρέτη, να απλοποιεί μια συγκεκριμένη λειτουργία κατά την εκτέλεση της. Σίγουρα το στήσιμο ενός πάγκου με 37 ποτήρια κρασιού και το τρίψιμο τους γύρω γύρω από το στόμιο, παράγει το ίδιο αποτέλεσμα, όμως είναι αρκετά πιο κουραστικό. Με αυτόν τον τρόπο όμως, ο Φραγκλίνος απλοποίησε τη παραγωγή μουσικής χωρίς να “πειράξει” το φυσικό τρόπο παραγωγής της.

Μια εκπληκτική εφεύρεση με πολλές χρήσεις, έγινε ένα ακόμη μοναδικό όργανο. ;Όπως δήλωσε και ο ίδιος ο Βενιαμίν Φραγκλίνος:

"Από όλες μου τις εφευρέσεις, η glass harmonica μου έδωσε τη μεγαλύτερη προσωπική ικανοποίηση"